Dhaka, Bangladeş — Yiyecek almak için sırada bekleyen Rekha Begum perişan haldedir. Bangladeş’teki pek çok kişi gibi o da pirinç, mercimek ve soğan gibi uygun fiyatlı günlük ihtiyaç maddelerini bulmakta zorlanıyor.
“İki yere daha gittim ama bana malzemelerinin olmadığını söylediler. Sonra buraya geldim ve kuyruğun sonunda durdum” diyen 60 yaşındaki Begüm, başkent Dakka’da sübvansiyonlu fiyatlarla gıda satan bir kamyondan ihtiyacı olanı almak için yaklaşık iki saat beklerken.
Akaryakıt fiyatlarındaki artışlar, gıda ve diğer ihtiyaçlar için artan maliyetler konusunda halkın hayal kırıklıklarını artırdığı için Bangladeş’in ekonomik mucizesi ciddi bir baskı altında. Son haftalarda şiddetli muhalefet eleştirileri ve küçük sokak protestoları patlak vererek, ülkenin mali durumunu korumak için Uluslararası Para Fonu’ndan yardım isteyen Başbakan Şeyh Hasina hükümeti üzerindeki baskıları artırdı.
Uzmanlar, Bangladeş’in çıkmazının hiçbir yerde aylarca süren huzursuzlukların uzun süredir ülkeyi terk etmesine neden olduğu ve insanların gıda, yakıt ve ilaç kıtlığına katlandığı ve temel ihtiyaçlar için günlerce kuyrukta geçirdiği Sri Lanka’daki kadar şiddetli olmadığını söylüyor. Ancak benzer sorunlarla karşı karşıya: iddialı kalkınma projelerine aşırı harcama, yolsuzluk ve adam kayırma konusunda halkın öfkesi ve zayıflayan ticaret dengesi.
Bu tür eğilimler, Bangladeş’in daha zengin, orta gelirli bir ülke olma yolunda büyük ölçüde bir hazır giyim üretim merkezi olarak başarısıyla beslenen etkileyici ilerlemesini baltalıyor.
Hükümet, yüksek petrol fiyatları nedeniyle artan maliyetlere karşı koymak için geçen ay akaryakıt fiyatlarını %50’den fazla artırdı ve artan yaşam maliyetine karşı protestoları tetikledi. Bu, yetkililerin devlet tarafından atanan bayiler tarafından sübvanse edilen pirinç ve diğer temel gıda satışlarını sipariş etmesine yol açtı.
Ticaret Bakanı Tipu Munshi, programın 1 Eylül’de başlayan son aşamasının yaklaşık 50 milyon kişiye yardım etmesi gerektiğini söyledi.
“Hükümet, düşük gelirliler üzerindeki baskıyı azaltmak için bir dizi önlem aldı. Bu, piyasayı etkiliyor ve günlük emtia fiyatlarını rekabetçi tutuyor” dedi.
Politikalar, daha büyük küresel ve yerel zorluklar için bir geçici önlemdir.
Ukrayna’daki savaş, koronavirüs pandemisinin azalmasıyla birlikte talep toparlanırken, zaten artış gösteren bir zamanda birçok emtianın fiyatlarını yükseltti. Bu arada, Bangladeş, Sri Lanka ve Laos gibi ülkeler – pek çoğu arasında – para birimlerinin dolar karşısında zayıfladığını ve dolar cinsinden petrol ve diğer mal ithalatının maliyetlerini artırdığını gördü.
Yetkililer, kamu maliyesi ve yabancı rezervler üzerindeki baskıyı hafifletmek için büyük, yeni projelere moratoryum getirdi, enerji tasarrufu için çalışma saatlerini kısalttı ve lüks mallar ile sedan ve SUV gibi zaruri olmayan ürünlerin ithalatına sınırlamalar getirdi.
Bir düşünce kuruluşu olan Dakka merkezli Politika Araştırma Enstitüsü’nün ekonomisti ve yöneticisi Ahmad Ahsan, “Bangladeş ekonomisi güçlü rüzgarlar ve türbülansla karşı karşıya” dedi. “Birdenbire, taka ve forex rezervlerinin baskı altında olduğu, sürekli elektrik kesintileri çağına geri döndük” dedi.
Beş kişilik ailesi ayda bir bile balık veya et yiyebilecek durumda olan Begüm gibi milyonlarca düşük gelirli Bangladeşli hala masaya yemek koymakta zorlanıyor.
Bangladeş, son yirmi yılda ekonomisini büyütme ve yoksullukla mücadele konusunda büyük adımlar attı. Hazır giyim imalatına yapılan yatırımlar, çoğu kadın olmak üzere on milyonlarca işçiye iş sağlamıştır. Giyim ve ilgili ürünlerin ihracatı, ihracatının %80’inden fazlasını oluşturmaktadır.
Ancak yakıt maliyetleri çok yüksek olduğundan, yetkililer toplam üretimin en az %6’sını üreten dizelle çalışan santralleri kapattı, günlük elektrik üretimini 1.500 megavat azalttı ve üretimi aksattı.
Haziran 2022’de sona eren son mali yılda ithalat 84 milyar dolara yükselirken, ihracat dalgalanarak 17 milyar dolarlık rekor bir cari açık bıraktı.
Önümüzde daha fazla zorluk var.
Çin tarafından inşa edilen 3,6 milyar dolarlık Padma Nehri köprüsü ve çoğunlukla Rusya tarafından finanse edilen bir nükleer santral de dahil olmak üzere en az 20 mega altyapı projesiyle ilgili dış kredilerin geri ödenmesi için son tarihler hızla yaklaşıyor. Uzmanlar, Bangladeş’in 2024 ile 2026 arasında geri ödeme planlarının ne zaman artacağı konusunda hazırlık yapması gerektiğini söylüyor.
Temmuz ayında, ekonomistlerin ihtiyati tedbir olarak gördükleri bir hamleyle, Bangladeş Uluslararası Para Fonu’ndan 4,5 milyar dolarlık bir kredi istedi ve Güney Asya’da yakın zamanda Sri Lanka ve Pakistan’dan sonra yardım arayan üçüncü ülke oldu.
Maliye Bakanı AHM Mustafa Kamal, hükümetin IMF’den “ödemeler dengesi ve bütçe yardımı için” krediler konusunda resmi müzakerelere başlamasını istediğini söyledi. IMF, bir plan hazırlamak için Bangladeş ile birlikte çalıştığını söyledi.
Bangladeş’in yabancı rezervleri düşüyor ve potansiyel olarak kredi yükümlülüklerini yerine getirme kabiliyetini baltalıyor. Merkez bankasına göre, Çarşamba günü, bir yıl önceki 45.5 milyar dolardan 36.9 milyar dolara düştü.
Dünya Bankası’nın Dakka ofisinin eski baş ekonomisti Zahid Hussain, kullanılabilir dış rezervlerin yaklaşık 30 milyar dolar olacağını söyledi.
“Bunun bir kriz durumu olduğunu söyleyemem. Bu hala üç aylık ithalatı, üç buçuk aylık ithalatı karşılamaya yetiyor. Ama bu aynı zamanda… yedek cephede manevra yapmak için fazla yeriniz olmadığı anlamına da geliyor” dedi.
Yine de, bazı ekonomistlerin bazı maliyetli projelere aşırı harcama olduğunu söylemesine rağmen, Bangladeş zor zamanları atlatmak için bölgedeki diğer bazı ülkelere göre daha donanımlı.
Tarım sektörü -çay, pirinç ve jüt başlıca ihracat ürünleridir- etkili bir “amortisör”dür ve Sri Lanka’nınkinden dört ila beş kat daha büyük olan ekonomisi, turizmdeki gerileme gibi dış felaketlere karşı daha az savunmasızdır.
Asya Kalkınma Bankası’nın son tahminine göre, ekonominin bu mali yılda %6,6 oranında büyümesi bekleniyor ve ülkenin toplam borcu hala nispeten küçük.
Hussain, “Mevcut bağlamda Sri Lanka ile Bangladeş arasındaki en önemli farkın borç yükü, özellikle de dış borç olduğunu düşünüyorum” dedi.
Bangladeş’in dış borcu, gayri safi yurtiçi hasılasının %20’sinin altındayken, Sri Lanka’nın borcu 2022’nin ilk çeyreğinde %126 civarındaydı.
“Yani, biraz yerimiz var. Makroekonomi üzerinde bir stres kaynağı olarak borç henüz çok büyük bir sorun değil” dedi.
Sübvansiyonlu gıda satın almak için kuyrukta bekleyen 48 yaşındaki Muhammed Jamal, kendi ailesi için böyle bir boşluk hissetmediğini söyledi.
Jamal, “Yaşam standardımızı korumaya çalışmak dayanılmaz hale geldi. Fiyatlar sıradan insanlar için ulaşılmaz bir hal aldı. Bu şekilde yaşamak zor.” dedi.
Kaynak : https://abcnews.go.com/International/wireStory/inflation-unrest-challenge-bangladeshs-miracle-economy-90362696