Mahsa Amini’nin ölümü: Cumhurbaşkanının protestocularla ‘kararlı bir şekilde’ ilgilenileceği konusunda uyardığı sırada öldürülen beşinci İranlı paramiliter üye

Uluslararası Af Örgütü daha önce 30 kişinin öldüğünü söylemişti. CNN bağımsız olarak ölü sayısını doğrulayamıyor – kesin bir rakamı İran hükümeti dışındaki herhangi birinin doğrulaması mümkün değil – ve muhalefet grupları, uluslararası hak örgütleri ve yerel gazeteciler tarafından farklı tahminler verildi.

İran devlet destekli haber ajansı Tasmin’in bir güvenlik yetkilisine dayandırdığı haberine göre, protesto dalgasıyla bağlantılı olarak en az 1.200 kişi tutuklandı. Devrim Muhafızları, protestocuları “isyan” ve “vandalizm” ile suçladı ve polisi “ulusun güvenliğini korumaya” çağırdı.

Basın özgürlüğünü izleyen kar amacı gütmeyen Gazetecileri Koruma Komitesi’nin (CPJ) bir raporuna göre, İran’da devlet karşıtı protestolar ülke çapında yayılırken en az 17 gazeteci tutuklandı.

Devlet haber ajansı IRNA’nın bildirdiğine göre, Pazar günü yüz binlerce İranlı İran’ın birçok şehrinde son ayaklanmaları kınamak için hükümet yanlısı mitingler düzenledi.

İnsanlar, kutsal Meşhed şehri, kuzeybatıdaki Kazvin şehri, merkezi İsfahan şehri ve batıdaki Hamedan ve Yasuj şehirleri de dahil olmak üzere birçok şehir ve kasabada sokaklara döküldüler. İsyancılar tarafından işlenen sabotaj eylemleri” diye ekledi.

Press TV’ye göre, göstericiler “yabancı düşmanlara hizmet eden, Kur’an-ı Kerim’i, camileri ve ulusal bayrakları ateşe veren ve sokaklarda kadınların başörtülerini zorla çıkaran bir avuç paralı asker tarafından işlenen suçları ve kötü eylemleri kınadılar.”

Onlarca yıllık baskı

Yetkililer, interneti kısıtlayarak protestoları kontrol edebileceklerini umuyorlar – son yıllarda İran’ı kasıp kavuran bir dalganın sonuncusu. 2009’da tartışmalı seçim sonuçları üzerine Yeşil hareketle başladılar ve daha yakın zamanda 2019 protestoları akaryakıt fiyatlarındaki artışla başladı. BM ve insan hakları grupları tarafından yayınlanan tahminlere göre, üç yıl önceki şiddetli baskılarda yüzlerce kişinin öldüğüne ve binlerce kişinin yaralandığına inanılıyordu.

Ancak bu yılki protestolar farklı – kapsamları, ölçekleri ve benzeri görülmemiş feminist doğaları. Sosyo-ekonomik bölünme boyunca da seferberlik var. İranlılardan oluşan genç bir nesil, onlarca yıllık baskıya karşı sokaklarda yükseliyor – muhtemelen her zamankinden daha cesur.

Gösteriler, kuzeybatıdaki Kürt bölgesinden başkent Tahran’a ve hatta Meşhed gibi daha geleneksel olarak muhafazakar şehirlere kadar düzinelerce İran şehrine yayıldı.

Amini’nin ölümüyle ateşlenirken, ilk hesap verebilirlik çağrıları, özellikle 1979 İslam Devrimi’nden bu yana onlarca yıldır ayrımcılığa ve haklarında ciddi kısıtlamalara maruz kalan kadınlar için daha fazla hak ve özgürlük taleplerine dönüştü.

Bütün bunlar, İran’ın sert liderliğinin, durdurulan 2015 nükleer anlaşmasını ve ABD yaptırımları altındaki ekonominin durumunu canlandırma müzakereleriyle artan baskı altında olduğu bir zamanda oluyor; sıradan İranlılar, yükselen enflasyon seviyeleriyle başa çıkmak için mücadele ediyor.

Bu protestolar yıllardır hükümet için en büyük zorluk olsa da, analistler hükümetin geçmişte kullandığı sert taktiklere başvurarak onları kontrol altına almak için harekete geçeceğine inanıyorlar. 2019’dan beri görülmeyen bir seviyedeki internet kısıtlamaları ile birlikte acımasız bir baskının geldiğine dair işaretler var. Diğer önlemler arasında hükümetin Cuma namazından sonra destekçilerini toplu mitinglerde harekete geçirmesi; göstericileri isyancılar ve yabancı ajanlar olarak görevden alan yetkililer ve ordunun ve güçlü İran Devrim Muhafız Kolordusunun protestolarla başa çıkmak için konuşlandırılacağı konusunda uğursuz uyarılar.